Tabulatury gitarowe

Tabulatura gitarowa to uproszczona forma zapisu muzycznego przeznaczona głównie dla gitarzystów, która znacząco ułatwia naukę gry na instrumencie. W przeciwieństwie do tradycyjnej notacji nutowej na pięciolinii, tabulatura posługuje się graficznym odwzorowaniem gryfu gitary i oznaczeniami numerycznymi. Dzięki temu nawet osoby niemające przygotowania teoretycznego mogą odczytać, gdzie na gryfie położyć palce, aby zagrać konkretną melodię lub akord. Tabulatury są szczególnie popularne wśród początkujących samouków, ponieważ pozwalają szybko rozpocząć grę ulubionych utworów bez konieczności opanowania czytania nut. Warto dodać, że choć skupiamy się tu na gitarze, podobne systemy tabulaturowe stosowane są też dla innych instrumentów strunowych szarpanych (np. gitary basowej czy ukulele) – zawsze jednak zasada pozostaje podobna: linie oznaczają struny, a cyfry progi. Poniżej przedstawiamy kompleksowy poradnik wyjaśniający, czym są tabulatury, jak je czytać, jakie symbole zawierają oraz jak mają się one do tradycyjnego zapisu nutowego.

Co to jest tabulatura gitarowa?

Tabulatura gitarowa to zapis muzyki pokazujący dokładnie, na której strunie i którym progu należy zagrać dźwięk na gitarze. Składa się z sześciu poziomych linii, z których każda odpowiada jednej strunie gitary sześciostrunowej. Linia najniżej (na dole) reprezentuje najgrubszą i najniżej brzmiącą strunę – E (strunę szóstą), zaś linia najwyżej (na górze) odpowiada najcieńszej strunie – również E, lecz dwie oktawy wyżej (czyli strunie pierwszej). Rozmieszczenie tych linii oddaje więc układ strun tak, jakbyśmy patrzyli na gryf gitary trzymanej poziomo przed sobą. Cyfry umieszczane na liniach informują, który próg należy nacisnąć na danej strunie, aby wydobyć pożądany dźwięk. Na przykład liczba 3 na linii reprezentującej strunę A (piątą) oznacza naciśnięcie trzeciego progu na strunie A. Jeśli zamiast cyfry pojawia się 0, oznacza to, że strunę należy zagrać pustą – czyli bez przyciskania jakiegokolwiek progu. Tabulatura nie używa tradycyjnych nut, więc wysokość dźwięku wynika po prostu z miejsca na gryfie, w którym chwycimy strunę. Taki zapis jest intuicyjny i bezpośrednio powiązany z instrumentem, co czyni go bardzo przystępnym dla początkujących.

Warto zaznaczyć, że standardowo tabulatura gitarowa przewiduje sześć linii dla sześciu strun gitary, ale istnieją odmiany dostosowane do instrumentów o innej liczbie strun. Przykładowo gitara basowa czterostrunowa będzie miała cztery linie tabulatury, a gitarze siedmiostrunowej odpowiada tabulatura z siedmioma liniami. Zasada odczytu pozostaje jednak taka sama niezależnie od instrumentu.

Jak czytać tabulaturę na gitarze?

Czytanie tabulatury polega na śledzeniu zapisanych informacji z lewej strony do prawej, podobnie jak czyta się tekst. Kolejne znaki (cyfry i symbole) ułożone od lewej oznaczają następujące po sobie dźwięki w utworze. Jeśli dwie lub więcej cyfr jest w jednej kolumnie (nad sobą) na różnych liniach, oznacza to dźwięki grane jednocześnie – najczęściej akord lub dwudźwięk. Pojedyncza cyfra na linii sygnalizuje natomiast pojedynczy dźwięk (nutę) do zagrania.

Każda cyfra wskazuje konkretny próg na określonej strunie. Dla przykładu, cyfra 1 na drugiej od góry linii tabulatury (struna B) oznacza, że należy przycisnąć strunę B na pierwszym progu. Po zobaczeniu takiej cyfry gitarzysta kładzie palec lewej ręki na odpowiednim progu, a następnie szarpie tę strunę prawą ręką, wydobywając dźwięk. Gdy w tabulaturze pojawi się obok siebie kilka cyfr, gramy je kolejno od lewej do prawej. Gdy cyfry są ustawione pionowo jedna nad drugą, wszystkie te dźwięki należy zagrać równocześnie, uderzając kilka strun naraz.

Dla zilustrowania sposobu czytania tabulatury, przyjrzyjmy się prostej sekwencji dźwięków zapisanej w tej formie:

Patrząc na powyższy zapis, możemy go zinterpretować krok po kroku następująco: na strunie A (piąta linia od góry) należy zagrać dwukrotnie dźwięk na trzecim progu (cyfry „3-3”). Następnie przechodzimy do struny D (czwarta linia) i tam gramy dwa razy dźwięk z drugiego progu („2-2”). Potem wracamy ponownie do struny A, uderzając raz strunę nadal przyciśniętą na trzecim progu. Na koniec odczytujemy cyfrę 0 na dole, na linii reprezentującej strunę E basową (najgrubszą) – oznacza to, że tę strunę należy zagrać pustą, bez naciskania żadnego progu (czyli po prostu szarpiemy otwartą strunę E). Cała fraza zagrana po kolei zabrzmi jako prosty motyw melodyczny wykorzystujący kilka najniższych dźwięków gitary.

Podczas czytania tabulatur warto pamiętać o kilku istotnych kwestiach. Po pierwsze, tabulatura nie informuje o długości trwania dźwięków ani rytmie – standardowy zapis tab nie uwzględnia wartości nut ani metrum. Oznacza to, że aby wiedzieć, jak długo utrzymać każdy dźwięk i w jakim tempie je zagrać, należy znać utwór ze słuchu lub posiłkować się dodatkowym opisem rytmicznym (np. podziałem rytmicznym nad tabulaturą, jeśli jest dodany). Innymi słowy, sama sekwencja cyfr powie nam, które dźwięki zagrać, ale nie zawsze kiedy dokładnie je zagrać i jak długo je wybrzmiewać. Dlatego początkujący gitarzyści często słuchają nagrań utworów równolegle z korzystaniem z tabulatury, aby odtworzyć prawidłowy rytm.

Po drugie, tabulatura z reguły nie wskazuje bezpośrednio, który palec lewej ręki należy wykorzystać do naciśnięcia danego progu. Dobór palcowania (czy użyć palca wskazującego, środkowego, serdecznego czy małego) zwykle zależy od wygody gitarzysty i kontekstu (np. poprzednich i następnych dźwięków). W tradycyjnych nutach czasem dodaje się cyfry oznaczające palce lub pozycję, a w przypadku gitary pomocne są też diagramy akordów czy opisy techniczne w podręcznikach. Jednak sama tabulatura pozostawia kwestię palcowania do decyzji wykonawcy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zapis tabulatury pochodzi z profesjonalnego wydawnictwa – wtedy bywa uzupełniony o sugestie palcowania lub informacje o technice, ale w typowych tabulaturach internetowych tych wskazówek brak.

Reasumując, aby sprawnie czytać tabulatury, należy opanować kojarzenie każdej linii z odpowiednią struną, a cyfry z numerami progów, a następnie ćwiczyć łączenie odczytywanych dźwięków w płynne melodie, pamiętając o rytmie utworu pochodzącym z nagrania lub metronomu.

Symbole i techniki w tabulaturze gitarowej

Sama liczba oznaczająca próg to nie jedyna informacja, jaką znajdziemy w typowej tabulaturze. Oprócz niej, zapis ten wykorzystuje szereg symboli oznaczających różne techniki gry na gitarze, które wpływają na brzmienie dźwięków. Dzięki tym dodatkowym oznaczeniom gitarzysta wie nie tylko, który dźwięk zagrać, ale także w jaki sposób go wykonać. Poniżej wymieniono najczęściej spotykane symbole i skróty w tabulaturach gitarowych oraz wyjaśniono ich znaczenie:

• Slide (/ lub \) – symbol ukośnika wskazuje technikę ślizgu (slide), czyli płynnego przesunięcia palca po strunie z jednego progu na drugi. Na przykład zapis 7/9 na jednej strunie oznacza, że należy zagrać dźwięk na 7. progu, a następnie (nie odrywając palca od struny) przesunąć go do progu 9., uzyskując charakterystyczne płynne przejście w górę. Ukośnik w prawo ("/") zazwyczaj oznacza slide w górę gryfu (do wyższych dźwięków, czyli w kierunku mostka), a odwrotny ukośnik ("") slide w dół (do niższych dźwięków, w kierunku główki gitary).

• Hammer-on (h) – oznaczany literą h hammer-on to technika polegająca na "wbijaniu" palca lewej ręki na strunę. Gitarzysta najpierw wydobywa dźwięk na niższym progu, po czym bez ponownego szarpnięcia struny prawą ręką energicznie dociska kolejny, wyższy próg. Przykładowo zapis 5h7 sygnalizuje, że należy zagrać dźwięk na 5. progu, a następnie uderzyć (postawić z impetem palec) na 7. próg tej samej struny, uzyskując płynne przejście do wyższego dźwięku. Hammer-on pozwala zagrać dwa (lub więcej) dźwięki przy jednym szarpnięciu struny, wykorzystując siłę palców lewej ręki do wydobycia kolejnego tonu.

• Pull-off (p) – przeciwny w efekcie do hammer-ona pull-off (oznaczany literą p) polega na dynamicznym oderwaniu palca trzymającego strunę, tak aby zabrzmiał kolejny, niższy dźwięk. Jeśli w tabulaturze widnieje np. 7p5, to należy zagrać dźwięk na 7. progu, a potem "szarpnąć" strunę lewą ręką odciągając palec z 7. progu, tak by struna wydała dźwięk z 5. progu (który już jest przytrzymany innym palcem, bądź jeśli nie ma innego palca – będzie to po prostu pusty dźwięk struny jeśli 5 oznaczał pustą strunę). Pull-off, podobnie jak hammer-on, umożliwia zagranie kilku kolejnych nut bez ponownego uderzania struny prawą ręką i często obie techniki występują w kombinacji jedna po drugiej, dając efekt legato.

• Bending (b lub symbol strzałki) – podciągnięcie struny, czyli bending, to technika gdzie gitarzysta podnosi lub opuszcza wysokość dźwięku poprzez fizyczne podciągnięcie struny na gryfie. W tabulaturze zazwyczaj oznacza się ją literą b wraz z informacją o docelowej wysokości. Przykładowo zapis 7b9 oznacza, że należy zagrać dźwięk na 7. progu i podciągnąć strunę tak, aby brzmieniem odpowiadała dźwiękowi z progu 9 (czyli o cały ton wyżej). Czasem zamiast drugiej liczby stosuje się małą strzałkę lub dopisek (np. 7b z symbolem wskazującym o ile dźwięk podnieść – 1/2 tonu, cały ton itd.). Bending dodaje ekspresji, często słyszany jest w solówkach gitarowych, gdzie pozwala "wyciągnąć" dźwięk w górę.

• Release bend (r) – związany z bendingiem jest symbol r, oznaczający powrót wypuszczenie podciągniętej struny. Jeśli widzimy np. zapis 9r7, oznacza on, że po podciągnięciu dźwięku do wysokości odpowiadającej 9. progowi, należy zwolnić strunę z powrotem do normalnego napięcia, tak by dźwięk wrócił do pierwotnej wysokości (7. próg w tym przypadku). Często bend i release występują razem, opisując pełne wykonanie podciągnięcia i opuszczenia dźwięku.

• Vibrato (~) – falista linia lub tylda oznacza wibrato, czyli drżący, modulowany dźwięk. W praktyce gitarzysta wykonuje vibrato poprzez szybkie, drobne poruszanie napiętą struną na boki (wzdłuż progu) lub w górę i w dół, co powoduje cykliczną niewielką zmianę wysokości dźwięku. Na tabulaturze często zaznacza się to symbolem ~ obok dźwięku (np. 7~ oznacza dźwięk na 7. progu z dodanym vibratem). Vibrato dodaje dźwiękowi głębi i ekspresji – jest to technika powszechnie stosowana zarówno w grze na gitarze elektrycznej, jak i akustycznej czy klasycznej.

• Tapping (t) – litera t bywa używana do oznaczenia tappingu, czyli techniki, w której również prawa ręka (zazwyczaj jeden z palców prawej dłoni) uderza w struny na gryfie, dodając kolejne dźwięki. Przykład zapisu tappingu może wyglądać tak: t12 nad linią tabulatury lub w ciągu legato (np. 5h7t12 gdzie po hammer-onie z 5 na 7 następuje tapping na 12 progu). Tapping jest techniką bardziej zaawansowaną i występuje głównie w szybkich solówkach rockowych i metalowych.

• Mute / dead note (x) – znak x na miejscu cyfry oznacza tzw. dźwięk tłumiony lub perkusyjny, czyli szarpnięcie struny przytłumionej (nie wydającej czystego dźwięku). W zapisie akordów symbol „x” nad struną może też oznaczać, że danej struny nie należy w ogóle brzmieć. Kiedy jednak pojawia się w tabulaturze w ciągu nut (np. --x-- na którejś strunie), wskazuje, że strunę należy uderzyć, ale jednocześnie przytłumić palcami lewej ręki, aby uzyskać suchy, perkusyjny efekt stuknięcia zamiast konkretnej nuty. Takie tłumione dźwięki często spotyka się w rytmicznych partiach gitarowych, np. w gatunkach takich jak funk czy rock, dodając rytmicznego pulsu między właściwymi dźwiękami.

Oprócz powyższych, istnieje jeszcze wiele innych oznaczeń (np. PM lub P.M. oznaczające palm mute, czyli tłumienie strun prawą dłonią; tr oznaczające trill, czyli szybkie naprzemienne hammer-on i pull-off; strzałki w górę/dół oznaczające strojenie lub opalcowanie akordu itd.). Jednak wyżej wymienione symbole to podstawowy zestaw, z którym najczęściej spotkamy się, korzystając z tabulatur gitarowych. Na początku ilość znaków może wydawać się przytłaczająca, ale z czasem każdy gitarzysta uczy się je rozpoznawać intuicyjnie – podobnie jak kierowca rozpoznaje znaki drogowe. Umiejętność odczytywania tych symboli jest kluczowa, aby w pełni wykorzystać potencjał tabulatury i wiernie odtworzyć charakter wykonania utworu, łącznie z ozdobnikami i technikami użytymi przez oryginalnego gitarzystę.

Akordy gitarowe w zapisie tabulaturowym

Akordy gitarowe to współbrzmienia kilku dźwięków granych jednocześnie – najczęściej trzech lub więcej. Na gitarze, aby zagrać akord, trzeba jednocześnie przycisnąć palcami lewej ręki kilka strun na określonych progach i jednocześnie uderzyć (szarpnąć) wybrane struny prawą ręką. Tabulatura świetnie nadaje się do przedstawiania akordów, ponieważ poprzez zestawienie kilku cyfr jedna nad drugą pokazuje dokładnie, które progi na których strunach należy złapać. Gdy widzimy na zapisie tabulatury ułożone pionowo cyfry na sześciu (lub mniej) liniach jednocześnie, oznacza to, że te struny tworzą razem akord i powinny zabrzmieć w tym samym momencie.

W praktyce akord w tabulaturze zapisywany jest często jako blok cyfr ustawionych kolumnowo. Przykładowo spójrzmy na kilka podstawowych akordów gitarowych zapisanych w formie tabulatury:

Akord C-dur (C):

Akord G-dur (G):

Akord D-dur (D):

Każda z powyższych grup cyfr reprezentuje typowy akord otwarty (czyli zawierający pustą strunę) często używany przez początkujących gitarzystów. Dla akordu C-dur interpretacja tabulatury jest następująca: należy przycisnąć 3. próg struny A, 2. próg struny D, 0 (pusta) strunę G, 1. próg struny B, a struna e pozostaje również pusta (0) – strunę E basową (najgrubszą) według zapisu nie szarpiemy wcale (brak cyfry lub ewentualny znak "–" lub "x" oznacza, że ta struna nie brzmi w akordzie). Po zagraniu razem tych dźwięków otrzymujemy akord C-dur. Podobnie dla G-dur: zgodnie z tabulaturą przyciskamy 3. próg struny E, 2. próg struny A, struny D i G są puste, a na strunach B i e trzymamy 3. próg – to daje pełny akord G-dur. D-dur z kolei wymaga złapania 2. progu na strunach e i G, 3. progu na strunie B, przy otwartej strunie D; struny A i E basowej nie są grane.

Dzięki tabulaturze akordowej od razu widać, które struny trzeba objąć, a których nie ruszać, co jest bardzo pomocne na starcie nauki. Początkujący muzyk nie musi znać teorii interwałów ani czytać z pięciolinii – wystarczy, że odtworzy układ palców przedstawiony w tabulaturze, by uzyskać właściwe brzmienie akordu. W zapisie akordów często dodatkowo nad tabulaturą podaje się nazwę akordu (np. C, G, D, a, e itp.), co pozwala skojarzyć dany chwyt z jego nazwą teoretyczną.

Akordy dzielą się na różne typy – podstawowy podział to akordy durowe (wesoło brzmiące, np. C-dur, G-dur) oraz molowe (smutniejsze, np. a-moll, e-moll, d-moll). W powyższych przykładach mieliśmy akordy durowe, ale ich odpowiedniki molowe są równie istotne. Dla przykładu akord a-moll (Am) w tabulaturze wygląda tak, że należałoby przycisnąć 2. próg struny D, 2. próg struny G i 1. próg struny B, podczas gdy struny A i e są grane puste, a E basowej nie gramy. Brzmienie Am od razu zdradza molowy, melancholijny charakter w odróżnieniu od pogodnego C-dur czy G-dur. Różnice między akordami durowymi a molowymi wynikają z budowy teoretycznej (interwału tercji wielkiej vs mollowej), ale początkującym wystarczy zapamiętać charakterystyczny dźwięk i układ palców dla każdej gitary.

Opanowanie podstawowych akordów – zarówno durowych jak i molowych – to fundament gry na gitarze. Tysiące popularnych piosenek opiera się na kilku prostych akordach w różnych kombinacjach. W niemal każdym gatunku muzycznym, od rocka i popu przez folk aż po blues czy country, akordy tworzą harmoniczny szkielet utworu, do którego dochodzi melodia i rytm. Dlatego już na początkowym etapie nauki warto nauczyć się czytać z tabulatury akordy takie jak C-dur, G-dur, D-dur, E-dur, A-dur oraz ich molowe odpowiedniki a-moll, e-moll, d-moll itp. – pozwoli to zagrać proste progresje harmoniczne akompaniując sobie podczas śpiewu lub grając z innymi.

Co więcej, tabulatura pozwala łatwo rozszyfrować także bardziej zaawansowane chwyty, np. akordy barowe (barre), gdzie jeden palec (najczęściej wskazujący) przyciska cały próg obejmując jednocześnie kilka strun. Taki akord również można zanotować w tabulaturze (np. popularny F-dur w pierwszej pozycji zapiszemy jako 1 na strunach E, B, e – co oznacza poprzeczkę na pierwszym progu – oraz 2 na strunie G i 3 na strunach A i D). Mimo że początkujący często zmagają się z czystym zagraniem akordów barowych, tabulatura jednoznacznie wskazuje, które progi mają być dociśnięte, więc ułatwia także to zadanie pokazując dokładny układ palców na gryfie.

Podobnie specjalne dwudźwięki zwane power-chordami (często zapisywane jako np. G5, D5 itd.), uwielbiane w muzyce rockowej i metalowej, można łatwo odczytać z tabulatury – zazwyczaj składają się z dwóch liczb (przeważnie na strunach E i A lub A i D) w odległości wskazującej interwał kwinty, np. zapis:

reprezentuje typowy powerchord G5 (dźwięki G-D-G), gdzie 3. próg na strunie E oraz 5. próg na strunie A grane razem dają prymę i kwintę, a dopełnia je dźwięk oktawy na 5. progu struny D. Taki kształt można przesuwać wzdłuż gryfu, zmieniając wysokość akordu – i tabulatura zawsze pokaże dokładnie, gdzie położyć palce.

Podsumowując, zapis akordów w formie tabulatury jest niezwykle czytelny i przyjazny dla początkujących. Pozwala on zobaczyć graficzny obraz akordu – który próg na której strunie należy nacisnąć – bez konieczności rozszyfrowywania tradycyjnych diagramów akordowych czy nut. Umożliwia to szybkie rozpoczęcie akompaniamentu i cieszenie się brzmieniem pełnych akordów, co jest ważnym krokiem na drodze każdego gitarzysty.

Nauka gry z tabulatur – zalety i wskazówki

Tabulatury gitarowe od lat stanowią podstawowe narzędzie edukacyjne dla samouków i nie tylko. Istnieje wiele powodów, dla których warto korzystać z tabulatur podczas nauki gry na gitarze, szczególnie na wczesnym etapie:

• Szybkie efekty i motywacja: Dzięki tabulaturom nowicjusz może w krótkim czasie nauczyć się grać proste melodie czy akordy popularnych utworów. Zamiast tygodniami zgłębiać teorię i czytanie nut, już po kilku dniach ćwiczeń z tabulaturą można zagrać rozpoznawalny riff lub sekwencję akordów ulubionej piosenki. Takie namacalne postępy działają niezwykle motywująco – dają poczucie sukcesu i zachęcają do dalszej nauki. Wielu gitarzystów wspomina, że moment, w którym zagrali pierwszą piosenkę od początku do końca, był dla nich ogromną inspiracją do kontynuowania ćwiczeń.

• Prostota i intuicyjność: Tabulatura koncentruje się na tym, co zagrać i gdzie to zagrać, pomijając skomplikowane aspekty teoretyczne. Dzięki temu początkujący może skupić się na koordynacji rąk, wyrabianiu techniki i zapamiętywaniu dźwięków, zamiast równocześnie uczyć się kluczy, nut, wartości rytmicznych czy znaków przykluczowych, jak ma to miejsce w tradycyjnej nauce nut. Taka prostsza forma zapisu jest przystępna dla osób w każdym wieku – również dla tych, którzy nigdy wcześniej nie mieli do czynienia z żadnym instrumentem. To trochę tak, jak nauka mówienia w języku obcym poprzez naśladowanie zdań ze słuchu, zamiast zaczynania od rozbierania gramatyki.

• Rozwijanie słuchu i pamięci mięśniowej: Chociaż tabulatury nie uczą bezpośrednio teorii muzyki, ich regularne używanie rozwija inne ważne umiejętności. Grając z tabulatur, początkujący zazwyczaj jednocześnie słucha oryginalnego nagrania lub ma melodię w głowie – to trenuje słuch muzyczny oraz wyczucie rytmu, bo trzeba dopasować grane dźwięki do właściwego momentu w utworze. Ponadto częste powtarzanie układów palców (np. chwytów akordów czy fragmentów solówek) sprawia, że palce zaczynają "pamiętać" pozycje – kształtuje się pamięć mięśniowa. Po wielokrotnym zagraniu danego akordu, ręka automatycznie ustawia się w odpowiednim układzie, a zmiana akordów staje się coraz płynniejsza. Taka automatyzacja ruchów jest kluczowa, by móc swobodnie grać bez ciągłego wpatrywania się w gryf.

• Bogactwo dostępnych materiałów: Ogromną zaletą tabulatur jest ich powszechna dostępność. W dobie Internetu istnieją rozległe bazy danych tabulatur do praktycznie każdego popularnego utworu. Niezależnie od tego, czy interesuje nas klasyczny rock, najnowszy hit pop, spokojna ballada folkowa czy jazzowy standard – z dużym prawdopodobieństwem tabulaturę do tego utworu znajdziemy online (istnieją specjalne serwisy i fora społecznościowe poświęcone wymianie tabulatur). Ta łatwa dostępność repertuaru oznacza, że samouk nie jest ograniczony do kilku przykładów z książki – może od razu uczyć się na tych piosenkach, które lubi i które go inspirują. A to czyni naukę przyjemniejszą i bardziej osobistą.

• Brak bariery teoretycznej: Dla wielu ludzi rozpoczynających naukę muzyki barierą jest teoria – widok pięciolinii z nutami, szereg pojęć do opanowania (tonacje, metrum, rytmika zapisana w wartościach nutowych itp.) bywa zniechęcający. Tabulatura eliminuje na starcie konieczność poznawania tych wszystkich zagadnień. Można zacząć grać praktycznie od zaraz, nawet jeśli nie zna się nazw dźwięków na gryfie. Oczywiście warto równolegle stopniowo poszerzać swoją wiedzę teoretyczną i rozumienie muzyki, ale fakt, że nie jest to wymagane na samym początku, sprawia że gitara staje się jednym z najłatwiej dostępnych instrumentów do nauki podstaw. Osoba niemająca przygotowania muzycznego może w ciągu kilku tygodni opanować proste utwory – to rzecz raczej niespotykana np. w przypadku nauki skrzypiec czy fortepianu, gdzie umiejętność czytania nut jest kluczowa od początku.

Podsumowując, korzystanie z tabulatur przyspiesza start nauki gry, daje szybkie rezultaty i pozwala cieszyć się grą od pierwszych tygodni nauki. Nie oznacza to jednak, że tabulatura zastępuje w pełni tradycyjną edukację muzyczną – raczej stanowi fantastyczne uzupełnienie i punkt wyjścia. Wielu znakomitych gitarzystów zaczynało od „tabów”, by z czasem poszerzyć swoją wiedzę o teorię muzyki i nauczyć się także czytać nuty. Niemniej jednak, jeśli Twoim celem jest na razie granie akordów przy ognisku, prostych riffów ulubionych zespołów czy tworzenie własnych piosenek w oparciu o kilka akordów – tabulatury w zupełności Ci to umożliwią.

Tabulatura a tradycyjny zapis nutowy

Warto na koniec porównać tabulaturę z klasycznym zapisem nutowym, ponieważ oba systemy służą do notowania muzyki, ale każdy robi to nieco inaczej i każdy ma swoje mocne oraz słabe strony.

Tradycyjna notacja nutowa (czyli zapis na pięciolinii) jest uniwersalnym językiem muzyki, stosowanym od wieków dla niezliczonych instrumentów. Nuty precyzyjnie określają wysokość dźwięków (który to dźwięk w skali) oraz ich rytmiczną wartość (jak długo ma brzmieć, kiedy dokładnie ma wybrzmieć w taktowaniu utworu). Dodatkowo zapis nutowy przekazuje informacje o dynamice (głośności), artykulacji (sposobie wydobycia dźwięku – np. staccato, legato) czy tempie utworu. Dzięki temu posiadając nuty, muzyk (nie tylko gitarzysta) ma kompletną instrukcję potrzebną do wykonania utworu. Wadą jest jednak to, że czytanie nut wymaga opanowania pewnej bazy teoretycznej – trzeba nauczyć się kluczy (gitarzyści korzystają zwykle z klucza wiolinowego), położenia nut na pięciolinii, znaków chromatycznych (krzyżyków, bemoli), wartości rytmicznych, podziału na takty itd. Ponadto dla gitarzystów dochodzi dodatkowa trudność: ten sam dźwięk (ta sama wysokość) może być zagrany w kilku różnych miejscach na gryfie. Nuty wskazują tylko wysokość dźwięku, ale nie mówią gdzie na gitarze ten dźwięk zagrać – to muzyk musi zdecydować, który próg i struna będą najbardziej odpowiednie, biorąc pod uwagę kontekst. To daje swobodę, ale wymaga doświadczenia. Początkującemu gitarsiście nuty mogą więc wydawać się bardzo złożone i mało praktyczne na starcie.

Tabulatura gitarowa, jak już wiemy, skupia się wyłącznie na aspekcie instrumentalnym zapisu – pokazuje konkretne miejsce na gryfie, które ma wybrzmieć. Jej ogromną zaletą jest prostota odczytu i bezpośredniość: nie trzeba znać nazw dźwięków ani teorii, by wiedzieć, co zagrać – wystarczy podążać za numerami progów na odpowiednich strunach. Dla gitarzysty jest to niezwykle wygodne, bo od razu dostaje informację "jak położyć palce". W przeciwieństwie do nut, tabulatura nie pozostawia też wątpliwości co do miejsca zagrania dźwięku – narzuca dokładnie taki, a nie inny strój i pozycję. Ma to jednak swoją drugą stronę: tabulatura narzuca układ wybrany przez autora zapisu. Oznacza to, że odtwarzasz utwór dokładnie tak, jak grał go pierwotny gitarzysta lub osoba spisująca tabulaturę. Czasem istnieją alternatywne sposoby zagrania tej samej melodii na gryfie (np. użycie innej struny, innej pozycji), lecz tabulatura pokazuje tylko jeden – z góry wybrany – sposób. Dla początkujących nie stanowi to problemu, a wręcz ułatwienie, ale bardziej zaawansowani muzycy czasem wolą mieć swobodę interpretacji, jaką daje zapis nutowy.

Największym ograniczeniem tabulatury jest brak informacji o rytmie i czasie trwania dźwięków. O ile wprawiony gitarzysta, widząc ciąg liczb, z grubsza może odgadnąć rytmikę (zwłaszcza jeśli zna styl utworu), o tyle formalnie tabulatura bez dodatkowych oznaczeń nie mówi nic o tym, czy dany dźwięk to ćwierćnuta, ósemka, czy może długa nuta półnutowa na kilka taktów. W praktyce wiele profesjonalnych tabulatur (np. w magazynach muzycznych czy oficjalnych wydaniach) uzupełnia zapis tabulaturowy o notację nutową lub rytmiczną na górze – wtedy kropki nut informują o czasie, a taby o miejscu na gryfie. Wydruki z programów takich jak Guitar Pro również łączą te dwa światy, prezentując kompleksowy zapis (nuty + tabulatura). Jednak tabulatury dostępne w Internecie, tworzone przez entuzjastów, rzadko zawierają zapis rytmu. Oznacza to, że aby poprawnie zagrać utwór z takich tabów, trzeba już znać ten utwór lub mieć bardzo dobry słuch pozwalający wychwycić wartości rytmiczne samemu.

Pod względem uniwersalności tradycyjne nuty zdecydowanie górują – osoba grająca na fortepianie, skrzypcach czy flecie nie skorzysta z tabulatury gitarowej, natomiast z zapisu nutowego jak najbardziej (oczywiście po transpozycji czy dostosowaniu do skali instrumentu). Tabulatura jest natomiast specyficzna dla gitarzystów (i pokrewnych instrumentów) – jednak w ramach tej grupy odbiorców spełnia swoją rolę doskonale. Można powiedzieć, że dla gitarzysty tabulatura jest jak instrukcja obsługi w jego własnym języku, podczas gdy nuty to język międzynarodowy wymagający tłumaczenia.

W idealnym przypadku warto znać oba systemy – tabulaturę do szybkiego opanowywania utworów i poznawania nowych zagrywek na gitarze oraz zapis nutowy, by mieć szersze zrozumienie muzyki, komunikować się z innymi muzykami i korzystać z ogromnego bogactwa literatury muzycznej zapisanej w nutach. Jednak jeśli Twoim celem jest przede wszystkim granie rozrywkowe na gitarze, akompaniowanie piosenek czy granie solówek ulubionych zespołów, znajomość tabulatur w zupełności wystarczy, by czerpać z tego radość. Tysiące gitarzystów na całym świecie nauczyło się grać samodzielnie właśnie dzięki tabulaturom, nigdy nie czytając nut – i potrafią oni zagrać wszystko, od prostych biwakowych przebojów po zaawansowane partie solowe.

Podsumowanie: Tabulatury gitarowe są znakomitym, praktycznym narzędziem nauki i zapisu muzyki dla gitarzystów. Umożliwiają szybki start i dają dostęp do niezliczonego repertuaru bez konieczności zgłębiania teorii od podstaw. Choć mają pewne ograniczenia (szczególnie brak informacji rytmicznej i węższy zakres zastosowań niż nuty), ich przystępność i czytelność sprawiają, że trudno wyobrazić sobie edukację gitarową bez sięgania po "taby". Dla osób urządzających własną muzyczną przygodę z gitarą – czy to w zaciszu domowym, czy na scenie – opanowanie czytania tabulatur jest pierwszym krokiem ku temu, by z instrumentu wydobyć swoje ulubione melodie i akordy. Zachęcamy więc do korzystania z powyższego poradnika w praktyce: weź gitarę do ręki, wybierz prostą tabulaturę i krok po kroku przełóż zapis na dźwięki. Z czasem przekonasz się, że świat muzyki zapisanej w tabulaturach stoi przed Tobą otworem, a każda nowa piosenka czy riff to nowe możliwości rozwoju i źródło satysfakcji z gry na gitarze.